Raki, czekan, kask to podstawowy zestaw każdego turysty, który wybiera się zimą w góry. Sprzęt ten ma pomóc w bezpiecznej wędrówce, a w razie upadku może uratować nam zdrowie lub życie. Jak poprawnie używać zimowego sprzętu w góry oraz jak i gdzie się tego nauczyć, dowiesz się z tego wpisu.
W dalszej części artykułu:
- Raki, czekan, kask — do czego służą?
- Jak używać raków i czekana?
- Gdzie nauczyć się hamowania czekanem?
Dlaczego podczas zimowych wędrówek warto mieć raki, czekan i kask?
Zimą warunki w górach potrafią diametralnie się zmienić w ciągu kilku minut. Dlatego też zawsze należy wyjść w góry odpowiednio przygotowanym. Poza dokładnym zaplanowaniem wędrówki i spakowaniem do plecaka najpotrzebniejszych rzeczy trzeba zabrać także zimowy sprzęt w góry. Oprócz lawinowego ABC, które powinno być obowiązkowym wyposażeniem każdego, kto wybiera się w zagrożone lawinami tereny, trzeba zabrać raki, czekan i kask. Konieczna jest także umiejętność posługiwania się nimi i wiedza dotycząca tego: jak chodzić w rakach, aby nie zrobić sobie krzywdy. Jak hamować czekanem i dlaczego należy mieć go w ręce, a nie w plecaku. Jaką pozycję przyjąć w przypadku zsuwania się po ośnieżonym stoki i jak zareagować. Tego wszystkiego nauczysz się na kursach zimowej turystyki wysokogórskiej, które prowadzimy w naszej Akademii Wspinania.
Zarówno lawinowe ABC, jak i raki, czekan i kask to wyposażenie, od którego bardzo często zależy twoje bezpieczeństwo, zdrowie, a nawet życie.
Jakie raki na buty wybrać?
Istnieją różne rodzaje raków, które różnią się od siebie zarówno konstrukcją, przeznaczeniem, jak i materiałami, z których są wykonane. Warto kupować raki z myślą o tym, do jakich aktywności będą nam potrzebne oraz do jakich butów mają być zainstalowane. I tutaj ważna uwaga. Buty pod raki powinny mieć co najmniej średnio sztywną podeszwę i cholewkę. Ma to znaczenie podczas instalacji raka do buta. Twardość buta z kolei dostosowujemy do stopnia zaawansowania wycieczek oraz tego, jaki raki będą nam potrzebne. W uproszczeniu: im bardziej zaawansowane wyprawy, tym bardziej specjalistyczny but i rak są potrzebne. Im łatwiejsze wycieczki, tym mniej zaawansowane produkty potrzebujemy.
Rodzaje raków — czym się od siebie różnią?
Istnieje kilka kryteriów podziału raków, a podstawowy to sposób mocowania raka do buta. W tej kategorii można wyróżnić raki koszykowe, półautomatyczne i automatyczne. Raki górskie dzieli się również ze względu na materiał, z którego są wykonane na stalowe lub aluminiowe oraz ze względu na przeznaczenie. Istnieją bowiem raki do turystyki górskiej, do alpinizmu oraz wspinaczki zimowej (lodowej), które będą się różnić zarówno materiałem, z którego są wykonane, sztywnością łącznika, jak i ilością zębów oraz ustawieniem zębów atakujących.
Raki koszykowe, półautomatyczne i automatyczne — różnice
Najważniejszą różnicą pomiędzy rakami koszykowymi, półautomatycznymi i automatycznymi jest różny sposób mocowania do buta. Raki koszykowe mocuje się do butów za pomocą paska, którym oplata się buta i cholewkę. Taki typ raków pasuje do każdego obuwia z cholewką za kostkę. Raki półautomatyczne posiadają z tyłu specjalny klips, który ułatwia mocowanie. Do takich raków potrzebne są buty ze specjalnie wyprofilowaną z tyłu podeszwą. Najbardziej “zaawansowanymi” rakami są modele z automatycznym zapięciem. Paski przednie są zastąpione stalowym “pałąkiem”, który musi odpowiednio ułożyć się na specjalnie wyprofilowanej podeszwie buta. Do takich raków należy zakupić dedykowany but z podeszwą, która umożliwia instalację raka automatycznego. Z uwagi na to, że każdy producent inaczej konstruuje przedni uchwyt, nie zawsze taki rak będzie pasował do buta. Dlatego taki zestaw najlepiej kupować razem. Nadmienię jeszcze, że często rak automatyczny ma w zestawie także przedni koszyk wykonany z taśmy, który umożliwia przekształcenie w raki półautomatyczne.
Raki stalowe i aluminiowe — różnice
Stal i aluminium to dwa różne materiały. Stal jest bardzo wytrzymała i odporna na zużycie, ale sporo waży. Natomiast aluminium jest lekkie, lecz jego wadą jest to, że bardzo szybko się zużywa oraz wygina, dlatego raki aluminiowe nie nadaje się do używania w terenie kamienistym. Takie raki najczęściej wybierane się przez skiturowców lub alpinistów, którzy używają raków w awaryjnych sytuacjach lub tylko w terenie śnieżnym, lodowym o małym nastromieniu. Raki stalowe są bardziej uniwersalne, wytrzymałe i w zależności od konstrukcji nadadzą się na łatwe wycieczki lub wspinaczki techniczne.
Konstrukcja i zęby atakujące w rakach w góry
Konstrukcja każdego rodzaju raków jest bardzo podobna i opiera się na połączeniu przodu i tyłu jakimś mocowaniem pod butem. Zwykle jest to taśma lub stalowa płytka. Można jednak spotkać się z różnym ustawieniem przednich zębów atakujących oraz różną ilością zębów w ogóle.
Najczęściej raki są 12-zębne z poziomymi zębami atakującymi, które służą do chodzenia oraz łatwych wspinaczek w śniegu i miękkim lodzie. Osoby, które wspinają się technicznie, w twardym lodzie będą potrzebować zębów ustawionych pionowo, które często wykonane są z bardziej wytrzymałej stali. Charakteryzują się one większą sztywnością i wytrzymałością podczas opierania się na nich.
Na potrzeby turystyki wysokogórskiej, zwanej również turystyką kwalifikowaną zwykle wystarczają raki koszykowe lub półautomatyczne, w których ustawienie zębów atakujących jest poziome.
Kto powinien używać raków i czekana oraz kasku?
Raki, czekan i kask to zimowe ABC, kiedy wybierasz się w wysokie partie gór, np. w Tatry i oczywiście inne wysokie góry, gdy będzie tam śnieg. Zwykle, gdy teren wymusza założenie raków i robi się stromo, to pojawia się również potrzeba podpierania się czekanem. A kiedy używamy obu, niezbędny jest też kask, który w razie upadku ochroni głowę. Oczywiście zdarza się, że podczas podejścia np. do schroniska Murowaniec potrzebne będą tylko raki, gdyż teren nie jest bardzo stromy, lecz zalodzony. Jednak wybierając się wyżej, należy mieć taki zestaw ze sobą i umieć się nim posługiwać. Czekan służy bowiem nie tylko do podpierania, lecz również do wyhamowywania upadków na stoku w przypadku potknięcia.
W niższych górach, np. podczas wędrówki na Babią Górę, czy na Pilsko mogą przydać się raki, jednak teren, którym się wędruje, nie nastręcza trudności technicznych i posiadanie czekana nie jest tam konieczne.
Ile kosztują raki na buty?
Koszt raków w dużej mierze zależy od tego, z jakich materiałów raki są wykonane oraz do jakich aktywności chcesz ich używać. Raki koszykowe zwykle są najtańsze i możesz je nabyć za około 350 zł (cena wiosną 2023 roku). Raki automatyczne są droższe ze względu na inne mocowanie. Ich cena sięga nawet 700 zł. Najdroższe raki to raki aluminiowe – tutj płaci się za niską wagę (ponad 700 zł) oraz techniczne, w których zastosowano specjalny stop stali. Te ostatnie mogą ksoztowac nawet 1000 zł.
Czym się różnią raczki od raków?
Czym właściwie są raki w góry? To specjalne nakładki z ostrzami, które wbijają się w podłoże. Używa się ich, aby poprawić przyczepność na śliskim i stromym podłożu. Są to zaawansowanie produkty do turystyki wysokogórskiej, niezbędne podczas pokonywania trudnych górskich szlaków. Trudny szlak jest wtedy, gdy jest stromo oraz gdy pojawia się lód, oraz wysokie prawdopodobieństwo użycia czekana. Nie można podać tu jednoznacznej definicji takiego szlaku, gdyż jak to w górach, wszystko zależy od aktualnych warunków. Najczęściej jednak trudne szlaki (w Polsce) występują w Tatrach i w kilku najwyższych partiach pozostałych gór.
Raczki bardzo różną się od raków, a to za sprawą uproszonej budowy oraz małych zębów. Raczki nie sprawdzą się w stromym terenie, gdyż mają dużo mniejszą przyczepność. Można zastosować je na łatwych szlakach w Beskidach czy Górach Izerskich, na których nie występują strome podejścia. W Tatrach można użyć raczków np. podczas podejścia na halę Kalatówki lub podczas wędrówki do Doliny Chochołowskiej. Raczki mogą przydać się również późną wiosną lub wczesną zimą, gdy rano są przymrozki, lub tak zwana “szklanka” w górach.
Co to jest czekan i jak go używać?
Czekan to narzędzie, które w razie upadku na stoku pozwala wyhamować. Jest jednym z podstawowych elementów wyposażenia podczas zimowej turystyki wysokogórskiej. W zależności od górskiej aktywności, którą zamierzamy podjąć, trzeba zdecydować czy potrzebujemy czekana turystycznego, czy wspinaczkowego. Ze względu na tematykę tego artykułu skupimy się na czekanie turystycznym, czyli takim, który każdy turysta powinien zabrać, idąc zimą w Tatry. Oczywiście nie na każdy szlak, bo czekan raczej nie będzie przydatny, jeśli wybieramy się na łatwe szlaki w Tatrach dla początkujących. Będzie natomiast potrzebny na wyżej położonych szlakach, gdzie do pokonania jest znaczne przewyższenie, a stok, po którym się poruszamy, jest stromy. Zimą czekana używamy przede wszystkim do podpierania się wtedy, kiedy wędrujemy stromym zboczem.
Budowa czekana
Czekan składa się ze styliska, które w zależności od modelu jest albo proste, albo lekko wygięte. Stylisko zakończone jest grotem. Górna część czekana to głowica, na którą składają się ostrze i łopatka. Ostrze/hak służy do hamowania i wbijania w twardy śnieg.
Łopatka służy np. do wykopania stopni w twardym śniegu, dzięki czemu lepiej jest nam pokonać dany fragment szlaku i podejść wyżej.
Czekan turystyczny, czyli czekan w góry/do zimowej turystyki wysokogórskiej dobieramy indywidualnie do wzrostu. Najpopularniejsze czekany do zimowej turystyki, to zarówno te z prostym styliskiem, jak i z lekkim zgięciem. Służą one zarówno do asekuracji i podpierania się w trakcie wędrówki, jak i hamowania w razie upadku.
Długość czekana — jak dobrać go do wzrostu?
Należy stanąć prosto, chwycić czekan za głowicę i zwiesić go wzdłuż ciała. Grot w takiej pozycji powinien sięgać do połowy naszej łydki. Robiąc „przymiarkę” czekana, pamiętajmy, aby wisiał on swobodnie wzdłuż boku naszego ciała.
Jak należy trzymać czekan?
Podczas zimowej wędrówki, czekan łapiemy za głowicę. Z przodu, pomiędzy kciukiem i palcem wskazującym mamy łopatkę. Z tyłu ostrze.
Jak hamować czekanem i gdzie się tego nauczyć?
Jeśli planujemy zimowe wyjścia w Tatry, w szczególności w wyższe partie to przed realizacją takich planów warto przejść kurs zimowej turystyki wysokogórskiej. Na kursie, pod okiem wykwalifikowanego instruktora i ratownika TOPR nauczymy się poruszać w zimowym terenie. Jak należy odpowiednio trzymać czekan, a przede wszystkim jak użyć czekana w sytuacji, kiedy ześlizgujemy się ze stoku? W razie upadku i zjazdu po stoku przybieramy odpowiednią pozycję, czyli: przewracamy się na brzuch, blokujemy czekan pod odpowiednim kątem, hamujemy ostrzem. O ile brzmi to, jak coś, co można wykonać łatwo i sprawnie, o tyle w rzeczywistości konieczna jest szybka reakcja i umiejętność obsługi czekana. Tę umiejętność warto ćwiczyć co roku.
W jakiej pozycji czekan powinien być przytroczony do plecaka?
W pozycji jak najbezpieczniejszej dla nas oraz dla osób w naszym otoczeniu. Żaden element czekana nie może wystawać poza obszar plecaka, a ostrze i łopatka podczas transportu powinny być zabezpieczone. Ze względu na ostro zakończone elementy czekana konieczne jest nałożenie na nie gumowych nakładek zabezpieczających.
Jak przymocować czekan do plecaka?
- Zabezpieczyć ostrze czekana gumową osłonką.
- Montować czekan blisko przy plecaku tak, aby ostrze nie wystawało poza granice plecaka.
- Przy plecakach znajdują się zazwyczaj specjalne uchwyty pozwalające na bezpiecznie zamontowanie czekana.
- Zawsze montujemy go głowicą w dół!
Kask w góry — dlaczego warto mieć go na głowie podczas wędrówki?
Kask w góry to jeden z tych elementów, który dba o nasze bezpieczeństwo zarówno zimą, jak i latem. Zadaniem kasku jest ochrona głowy przed urazami np.na skutek spadających kamieni, potknięcia się i upadku, czego wynikiem może być uderzenie głową o skały.
Skały i kamienie mogą zostać strącone przez osoby idące przed nami lub przez zwierzęta np. kozice górskie w Tatrach. Podobnie sytuacja wygląda na via ferratach, gdzie kask jest elementem obowiązkowym wyposażenia.
Jak wybrać kask w góry?
Przede wszystkim wybierając kask, trzeba sprawdzić, czy posiada on odpowiednie certyfikaty i spełnia normy bezpieczeństwa EN12492 lub UIAA106.
Zwrócić uwagę na to, z jakiego materiału jest wykonany. Można wybrać kask lżejszy lub cięższy — zależnie od naszych indywidualnych potrzeb. Ważne, aby kask miał otwory wentylacyjne.
Dwa główne typy kasku w góry to:
Kaski hybrydowe: wykonane z grubej skorupy, wzmocnione od środka pianką EPS. Są one cięższe, mają jednak większą trwałość i żywotność.
Kaski piankowe: mają cienką skorupę z poliwęglanu oraz piankę EPS. Są lekkie, mają dobrą wentylację, są jednak droższe. Warto wiedzieć, że kaski piankowe są równie bezpieczne, jak hybrydowe, jednak ich trwałość i żywotność jest niższa.
Decydując się na zakup kasku, należy pamiętać, że musi on być wygodny, odpowiednio wyregulowany i dopasowany. Wszystko po to, żeby nie zsuwał się z głowy, nie uciskał i był wygodny. Najlepiej na tyle, że podczas wędrówki zapominamy, że mamy go na głowie.
Podczas wyboru kasku trzeba zwrócić uwagę na jego rozmiar i dobrać go indywidualnie. Kaski posiadają system regulacji i pozwalają na idealne dopasowanie do rozmiaru głowy. Warto także pamiętać, że podczas zimowych wyjść w góry pod kaskiem musi zmieścić się czapka.
Jak dopasować kask?
- Osadzamy go głęboko na głowie.
- Regulujemy przy pomocy albo klamerek, albo pokrętła — w zależności od modelu.
- Sprawdzamy, czy dobrze leży i jest stabilny.
- Dopasowujemy paski pod brodą.
Warto wiedzieć, że dostępne są także kaski damskie, które mają mniejsze rozmiary, a z tyłu wycięcie na kucyk czy kitkę, dzięki czemu można swobodnie związać włosy i nosić kask wygodnie.
Czego nie robić z kaskiem?
Kaskiem nie rzucamy, nie obijamy go o inny sprzęt i nie używamy wtedy, kiedy minęła już data jego przydatności. Pamiętaj, że datę użyteczności kasku liczy się od daty produkcji, a nie pierwszego użycia
Raki, czekan, kask — jak dbać o sprzęt?
Pamiętaj, aby po każdym użyciu sprzętu, czyli po każdej wycieczce w góry odpowiednio o niego zadbać. Nie zostawiaj w plecaku mokrych od śniegu raków — niech przeschną, a dodatkowo wytrzyj je suchą szmatką. Dzięki temu nie „złapie” ich rdza. Podobnie z czekanem — zadbaj o to, aby po powrocie do domu/pokoju w pensjonacie czy hotelu czekan wysuszyć. Zadbaj także o kask. Kilka razy w roku umyj go, używając do tego czystej, mokrej ścierki. Zwróć także uwagę na to, w jakim stanie jest skorupa kasku – czy nie ma zbyt dużych uszkodzeń, pęknięć czy wgnieceń. Sprawdź również piankę wewnątrz kasku – jeśli jest uszkodzona – kask należy zmienić. Jeśli paski, sprzączki, klipsy – cokolwiek jest uszkodzone – wycofaj kask z użycia.
Raki, czekan, kask — gdzie można wypożyczyć zestaw?
Nie masz swoich raków, czekana i kasku? Na przeciw wychodzą liczne wypożyczalnie sprzętu górskiego. W samym Zakopanem znajdziesz ich mnóstwo. Istnieją również internetowe wypożyczalnie sprzętu, oraz stacjonarne, w różnych miastach Polski, więc na pewno z łatwością znajdziesz to, czego potrzebujesz. Pamiętaj jednak, aby umiejętnie się nim posługiwać! A jeśli nie wiesz, jak, to skorzystaj z profesjonalnego kursu, np. weekendowego kursu turystyki tatrzańskiej, na którym nauczysz się, jak chodzić w rakach i hamować czekanem. To podstawowe umiejętności górskiego turysty.
Może zainteresuje Cię również:
O czym pamiętać idąc zimą w góry + check lista
Lawiny w górach, co trzeba o nich wiedzieć?
Lawinowe ABC – czym jest i do czego służy?https://climb2change.pl/lawinowe-abc-co-to-jest-jak-uzywac-detektora-sondy-lopaty/
